کوکب : ستارة درخشان
امام صادق (ع) دربارة سخن خداوند «اللهُ نورُ السَّمواتِ وَ الارضِ مَثلُ نورِهِ کَمِشکو’ة…» فرمودند:فاطمة زهرا ستاره‌ای نورانی در بین زنان اهل دنیاست.(20)
منصوره : یاری شده (از جانب خداوند)
پیامبر فرمودند: ای اصحاب من! آیا می‌دانید فاطمه از چه خلق شده است؟ عرضه داشتند: خدا و پیامبرش‌بر این مطلب آگاه‌ترند. پیامبر (ص) فرمودند: فاطمه، فرشته انسانی است و تنها انسان نیست.مردم ـ که سخن پیامبر را در نیافتند ـ عرضه داشتند: این مطلب برایمان مشکل شد! می‌فرمائید فرشته است وانسان!؟ این چگونه ممکن است!؟
پیامبر فرمودند: … جبرئیل یک سیب از بهشت برایم هدیه آورد و سپس گفت: ای محمد! این سیب را بخور.گفتم: ای دوست من! این سیب هدیة خداوند است، چگونه آن را بخورم؟ گفت: شما فرمان یافته‌اید که این‌سیب را بخورید. پس آن را شکافتم، ناگهان نوری از آن درخشید، از آن نور در هراس شدم. جبرئیل ـدیگربار ـ گفت: بخور! این نور، نور فاطمة منصوره است.
گفتم: منصوره کیست؟ گفت: دختر شما خواهد بود که اسمش در آسمانها منصوره و در زمین فاطمه است.
سؤال کردم: چرا در آسمان و زمین به این نامها خوانده شده است؟ گفت: در زمین فاطمه است، زیرا آتش‌جهنم از شیعیان او برداشته شده، و از دشمنانش نیز محبّت او را گرفته‌اند، و در آسمان او را منصوره گویند، به‌خاطر سخن خداوند که فرمود: “وَ یَومَئذٍ یَفرَحُ المُؤمِنونَ بِنَصراللهِ"؛ همانا فاطمه (س) یاری رساننده به‌یاران و دوستان خود می‌باشد.(21)
مهدیه : هدایت شده
فاطمه زهرا (س) از آن جهت مهدیه نامیده شده که مورد هدایت الهی قرار گرفته بود، و هر کس که‌خداوند او را راهنمایی کند، هیچگاه گمراه نخواهد شد.
پیامبر اکرم (ص) نیز در سخنان خود به این موضوع اشاره می‌کند و به حضرت‌زهرا (س) می‌فرماید: توفیقات الهی همیشه همراه تو بوده، و تو بانویی، و زن فهمیده و خردمندی، که ازسوی خداوند هدایت و مورد الهام واقع شده‌ای.(22)
حوراء یعنی فرشته، یا زنی که خصلتهای خوب فرشتگان را در خود به وجود میآورد. حوریه یعنی زن بهشتی، یا زن فرشته خصال.
فاطمه «علیها السلام» چون نصیبی از بهشت داشت او را حوراء انسیه میگویند یعنی انسانی فرشته صفت.
حوراء زنی است که چشمانی زیبا دارد که سفیدی بدن او در نهایت سفیدی و سیاهی چشمان او نیز در نهایت سیاهی است که این یکی از صفات حورالعین است.
حوراء به معنی زن یا دختری است که چشمان سیاه و گرد و پلکهای باریک داشته باشد، یا دارای چشمانی کاملاً سپید یا سیاه کامل باشد و یا دارای بدنی به تمام معنا سپید یا دارای چشمانی مشکی همچون چشمان آهو باشد و این در انسان نیست، با استعاره بر او اطلاق میشود.[1] .
حوراء از حیرت گرفته شده است بدین معنی که حوریان بهشتی چنان زیبا هستند که چشم از دیدن آنها حیران میشود.[2]
[1] عذرا انصاری/ جلوههای رفتاری حضرت زهرا «علیها السلام»/ ص 126.
[2] عذرا انصاری/ جلوههای رفتاری حضرت زهرا «علیها السلام»/ / ص 127.
معانی اسم فاطمه
فَطَمَ- فِطاماً فَطْماً الولدَ: فصله عن الرضاع.
در لغت وقتى طفل از شیر گرفته مىشود، مىگویند: فَطَمَ الولدَ.
«فاطمه وصفى است از مصدر فطم. و فطم در لغت عرب به معنى بریدن، قطع کردن و جدا شدن آمده است. این صیغه که بر وزن فاعل معنى مفعولى مى دهد، به معنى بریده و جدا شده است.
فاطمه از چه چیز جدا شده است؟»
در روایات بسیارى به وجه تسمیه ى آن حضرت به «فاطمه» اشاره شده است. فاطمه از جهل و پلیدى جدا شده است (2)
عن الباقر علیهالسلام قال:… ثم قال:
«إنّی فطمتک بالعلم، و فطمتک عن الطّمت. ثم قال أبوجعفر علیهالسلام: واللَّه لقد فطمها اللَّه تبارک و تعالى بالعلم و عن الطّمث بالمیثاق.
امام باقر علیه السلام فرمودند: خداوند فاطمه ى زهراء را از جهل و پلیدى جدا نموده است، لذا «فاطمه» نام گرفته است. ایشان سپس ادامه دادند: به خدا قسم، خداوند در عالم پیمان و عهد (یعنى عالم ذر) فاطمه علیهاالسلام را از جهل و پلیدى جدا کرده است.» (3)
فاطمه (س)از شرّ به دور است.
قال الصادق علیهالسلام:
«أتدرون أىّ شىء تفسیر «فاطمة»؟ قلت: أخبرنی یا سیدی! قال:
فطمت من الشّر. ثم قال: لولا أن أمیرالمؤمنین علیه السلام تزوجها لما کان لها کفو إلى یوم القیامة على وجه الأرض آدم فمن دونه،
امام صادق علیه السلام فرمودند: مى دانید تفسیر فاطمه چیست؟ و فاطمه چه معنایى دارد؟ عرضه داشتم: مرا آگاه بنما چه معنایى دارد. فرمودند: «فاطمه» از شر و بدى جدا گردیده است. سپس فرمودند: اگر امیرالمؤمنین علیه السلام با حضرت زهرا علیهاالسلام ازدواج نمى کرد، هیچکس همتاى زهرا علیهاالسلام نبود، از زمان حضرت آدم تا روز قیامت کفو و همتایى براى زهرا علیهاالسلام یافت نمى شد.» (4)
فاطمه (س)و دوستانش از آتش بازگرفته شده اند.
ولى شیرینترین تفسیر از علت نامگذارى فاطمه ى زهرا علیهاالسلام روایاتى است که مى گوید «فاطمهى زهراء علیهاالسلام» «فاطمه» نامیده شد، زیرا شیعیان آن حضرت، از آتش جهنم بازگرفته شده اند.
عن الرضا عن آبائه علیهم السلام قال رسول اللَّه صلى اللَّه علیه و آله:
«یا فاطمة! أتدرین لم سمیتِ «فاطمة»؟ قال على علیهالسلام: لِمَ سمّیتْ؟ قال: لانها فطمتْ هى و شیعتها من النار؛
امام رضا علیه السلام از اجدادش نقل مى فرماید: پیامبر صلى اللَّه علیه و آله فرمود: اى فاطمه! آیا مىدانى که چرا «فاطمه» نام گرفتى؟ امیرالمؤمنین علیه السلام عرضه مى دارند: شما بفرمایید چرا فاطمه، «فاطمه» نامیده شده است. پیامبر صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: زیرا «فاطمه علیهاالسلام» و شیعیان فاطمه از آتش جهنم بازگرفته شده اند و به آتش نخواهند رفت.» (5)
پیمان خدا، بر آزادى دوستداران فاطمه زهرا علیهاالسلام.
عن محمّد بن مسلم قال: سمعت أباجعفر علیهالسلام یقول:
«لفاطمة علیهاالسلام وقفة على باب جهنم فإذا کان یوم القیامة، کتب بین عینی کل رجل مؤمن أو کافر. فیؤمر بمحبّ قد کثرت ذنوبه إلى النار. فتقرء بین عینیه محبّا. فتقول: إلهی و سیدی سمیتنی فاطمة و فطمت بی من تولانی و تولى ذریتی من النار و وعدک الحق و أنت لاتخلف المیعاد. فیقول اللَّه عز و جل: صدقت یا فاطمة انى سمیتک «فاطمة» و فطمت بک من أحبک و تولاک و أحب ذریتک و تولاهم من النار و وعدى الحق و أنا لا اُخلف المیعاد و إنّما امرت بعبدی هذا إلى النار لتشفعی فیه فاشفعک لیتبین لملائکتی و أنبیائی و رسلی و أهل الموقف موقفک منی و مکانتک عندی فمن قرأت بین عینیه مؤمناً فجذبت بیده و أدخلته الجنة.
امام باقر علیه السلام فرمودند: در روز قیامت حضرت فاطمه علیهاالسلام بر در جهنم توقفى دارند. روى پیشانى هرکس نوشته شده است که مؤمن است یا کافر. در این هنگام به یکى از دوستان خطاکار حضرت فاطمه علیهاالسلام، فرمان مى دهند به طرف جهنم برو. فاطمه ى زهراء علیهاالسلام روى پیشانى او را مى خواند: (بر روى پیشانى او نوشته شده است) «دوستدار زهراء».
«فاطمه ى زهراء علیهاالسلام به درگاه خداوند عرضه مى دارد: خدایا! پروردگارا! نام مرا «فاطمه» نهادى و فرمودى: «به خاطر تو، دوستدارانت و دوستداران فرزندانت را از آتش جهنم رهایى مىبخشم.» وعده ى تو همیشه حق بوده و هیچگاه خلاف وعدهى خود عمل نکرده اى.
«خداوند متعال مىفرماید: فاطمه جان! چنین است که مى گویى. من تو را فاطمه نام نهادم و هرکس که تو را دوست بدارد، یا فرزندان تو را دوست بدارد، او را از آتش جهنم رهایى مى بخشم، وعده ى من راست است و من خلاف وعده ى خود عمل نمى کنم. من این بنده ام را به طرف جهنم فرستادم تا تو او را شفاعت کنى و فرشتگان و پیامبران من و هرکس در محشر است مقام تو را پیش من ببینند. هرکس را که مؤمن (و عاشق) یافتى دستش را بگیر و داخل بهشت نما.» (6)
خلایق از معرفت فاطمه (س)عاجزند.
قال الصادق علیهالسلام:
«إنا أنزلناه فى لیلة القدر، اللیلة، فاطمة والقدر، اللَّه. فمن عرف فاطمة حق معرفتها، فقد أدرک لیلة القدر و إنّما سمیت «فاطمة» لأنّ الخلق فطموا عن معرفتها،
امام صادق علیه السلام درباره آیه ى کریمه «إنّا أنزلناه فى لیلة القدر» فرمود:مراد از «لیلة» فاطمه است. مراد از «قدر» خداوند است، پس هرکس مادرم فاطمه ى زهرا علیهاالسلام را آنگونه که باید، بشناسد، شب قدر را درک کرده است. مادرم «فاطمه» نامیده شد، زیرا خلایق از معرفت او عاجزند.» (7)
فاطمه مشتق از فاطر است.
قال النبى صلى اللَّه علیه و آله لفاطمة علیهاالسلام.
«شق اللَّه لک یا فاطمة! إسماً من أسمائه، فهو «الفاطر» و أنت «فاطمة.»
پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه و آله به حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمودند: اى فاطمه ى من! خداوند براى تو اسمى از اسامى خود برگرفته است. (8) خداوند «فاطر» است و نام تو را «فاطمه» گذاشته است.» (9)
نام فاطمه (س)برگرفته از نام خداوند
«هذه «فاطمة» و أنا فاطر السماوات والأرضین فاطم، أعدائی عن رحمتی یوم فصل قضائی و فاطم أولیائی عمّا یعتریهم و یشینهم فشققت لها إسماء من إسمی،
من فاطر زمین و آسمان هستم
